Kunnen we niet wat soorten missen?

Dat is de vraag die Bas Haring zich stelt in zijn laatste boek plastic Panda’s. Soorten sterven uit en dat vinden we een ramp. Naar aanleiding van de publicatie van zijn boek kwam er een krantenbericht in Trouw waarin Bas Haring geïnterviewd werd. Er is veel commotie ontstaan onder de lezers getuige de felle en vele reacties onder het artikel. Bas Haring is bijzonder hoogleraar ‘publiek begrip van de wetenschap.’ Hij is geen bioloog.

Bas Haring

Voor Hoe?Zo! Radio werd hij geïnterviewd. Hij gaat in het boek op zoek naar de waarde van de natuur. Dit deed hij uit nieuwsgierigheid maar hij heeft er duidelijk een vooringenomen mening over. De manier waarop we over soorten denken zou volgens hem te overdreven zijn. Een soort kan immers niet lijden maar een dier wel. En het idee over de biodiversiteit als een radarwerk waarin elk radartje onmisbaar is gaat volgens hem mank. Hij krijgt helaas de tijd niet om uit te leggen waarom dat niet zou kloppen.

Hij haast zich om te zeggen dat soorten er wel toe doen, maar vervolgt dan dat we met minder ook wel afkunnen. Hij wil dat er gekeken wordt naar de gehele natuur. (Ik weet niet wat in dit geval de gehele natuur is en ook niet hoe je die moet bestuderen.) De soorten zijn niet altijd even handig en nodig. Kortom ze hebben niet altijd evenveel waarde.

Vervolgens zegt hij dat wij hechten aan de waarde van soorten, maar dat ze door onszelf ingedeeld zijn. (Tja, hoe wil je er anders met elkaar over kunnen praten)

Dan komt Rob Buiter aan de telefoon, een wetenschapsjournalist en zegt dat Bas het begrip biodiversiteit niet kent en versimpelt. Hoeveel en welke soorten kunnen we dan missen? Biodiversiteit is immers gebaat bij een brede genetische basis. Hoe kun je waarde toekennen aan een diersoort?

Bas Haring zegt dan dat je afstand kunt nemen van het soortbegrip door te discussiëren over de functionele biodiversiteit*. In dat geval zou de redenering inderdaad wat genuanceerder liggen, maar ondertussen is de ongenuanceerde boodschap van Haring allang verspreid. Rob Buiter zegt vervolgens dat wij de plicht hebben om voor de dieren en planten te zorgen. Daar is Bas Haring het niet mee eens. De journaliste van de radio zegt dat niet iedereen dezelfde waarde als Bas Haring aan soorten zal toekennen. Dit idee van waarde is natuurlijk subjectief. En dat snapt hij ook wel.

Bas Haring zou hier op zoek gaan naar de waarde van de natuur maar hij lijkt het allemaal al te weten. De ophef betekent natuurlijk veel reclame voor zijn boek. Maar hij is zo vooringenomen dat ik het boek al niet meer hoef te lezen.

*Bij functionele biodiversiteit kijk je naar de rol die de verschillende soorten spelen in een ecosysteem. Het is inmiddels wel duidelijk dat wij misschien nog maar 50% van alle diersoorten kennen. Het is daarom onmogelijk te pretenderen enig oordeel te geven over de rol van iedere soort.

Het interview is hier te beluisteren vanf minuut 22.

Update 18/11 2011: Interview in De Standaard.

Koudwaterkoraal (VKblog)

Omdat het waarschijnlijk is dat het Vkblog per 1 Maart gaat sluiten heb ik op WordPress een nieuw bericht geplaatst. Het kan hier gelezen worden.

Met vriendelijke groet,

Koudwaterkoraal

Bij koralen denken we al gauw aan tropische baaien met wuivende palmen. Koralen bevinden zich niet alleen in ondiep warm water maar ook op de zeebodem in koud water tot wel 1000 meter diep. Inderdaad is een belangrijk deel van de koralen te vinden in tropische wateren, maar zeker meer dan de helft van de koralen zijn koudwaterkoralen. De meest voorkomende soort koudwaterkoraal is Lophelia.

Pas kort geleden ontdekte men dat deze koralen zich op de bodem van alle oceanen op

Koudwaterkoraal

Aarde gevestigd heeft. Ze vormen ecosystemen die een grote verscheidenheid aan zeedieren huisvest van sponsdieren tot allerlei soorten vissen. Net nu deze verborgen wereld ontdekt wordt met nieuwe technologie, ziet men ook in dat er een grote verwoesting van de koralen plaatsvindt, door overbevissing, het vissen met sleepnetten en de verlening van steeds meer vergunningen voor de plaatsing van olieplatformen waarbij olie gelekt wordt die de zeebodem vervuilt. Daarbij komt nog eens de toename van CO2 die niet alleen de temperatuur doet stijgen van het water, maar ook de zuurtegraad doet toenemen waardoor het voor de koralen steeds moeilijker wordt hun kalkskelet te bouwen.

Een nieuwe website lophelia.org richt zich specifiek op deze koudwaterkoralen. Hier is allerlei informatie te vinden over het wel en wee van de koudwaterkoraal. In het volgende filmpje vertelt Sir David Attenborough een en ander over het koudwaterkoraal en promoveert daarmee ook de lancering van deze nieuwe site die opgezet is door wetenschappers van de Heriot-Watt University. Ze zijn ook te volgen op Twitter

Ik schreef eerder over koralen en biodiversiteit. Een samenvatting daarvan is te vinden op mijn laatste blogbericht daarover: ‘Evenwichtige koralen‘. Dit bericht beschrijft ook hoe de koralen vaak toch adequaat reageren op de achteruitgang van het milieu.

Uit Wikipedia, Lophelia.org, BBC news
Plaatje uit de Encyclopedia of Earth

Evenwichtige koralen

Koralen vormen een vierde van de biodiversiteit in de oceanen. De riffen, met hun structuren, spleten en gaten, vormen een schuilplaats voor veel andere organismen, die op hun beurt weer gegeten worden door andere dieren. Het rif vormt zo een zeer complex ecosysteem, het grootste en meest gediversifieerde dat we op Aarde kennen. Microben en algen regelen de gezondheid van de koralen, net als bij vele andere dieren. Microben helpen de koralen overleven, maar kunnen ook een bron van ziekte vormen.

 

Het jaar van de biodiversiteit loopt alweer bijna ten einde. Eerder wijdde ik een serie berichten aan de biodiversiteit en de koralen (deel 1, deel 2, deel 3, epiloog). Hier volgt een samenvatting van een interview van Carl Zimmer met Forest Rohwer over de koralen en hun evenwicht dat voor een belangrijk deel bepaald wordt door de algen en microben waar ze mee leven.

 

Een koraalrif is grotendeels de structuur die door de koraaldiertjes gemaakt wordt van

van internet: koraal

calciumcarbonaat (CaCO3) en bestaat verder uit alles wat er in het rif leeft zoals vissen en algen. Een rif groeit over geologische tijdschalen tot honderden kilometerslange structuren en tot wel duizend meter diep.

Koralen zijn één van de oudste dieren op Aarde. Ze zijn een halve tot een centimeter groot. Met hun tentakels halen ze het voedsel uit het water. De zoöxanthellen, de algen waarmee ze in symbiose leven, produceren met fotosynthese de energie die de koralen nodig hebben om hun skelet te bouwen. Deze algen worden opgenomen uit het water, maar kunnen soms ook doorgegeven worden van moeder op dochter.

 

De koralen dragen specifieke bacteriën bij zich die stikstof uit de atmosfeer kunnen fixeren en omzetten in organisch stikstof, een belangrijke voedingsstof voor de koralen. Het koraal met zijn symbiotische algen en bacteriën wordt een holobiont genoemd. De bacteriën produceren aan het oppervlak van het koraal ook stoffen tegen microben en beschermen zo het koraal tegen andere schadelijke bacteriën. Elk soort koraal herbergt duizenden soorten bacteriën.

 

Forest Rohwer bestudeert ook de virussen van het koraal. Sommige vallen de bacteriën aan, de bacteriofagen. Andere virussen zijn herpes-virussen die waarschijnlijk het koraal zelf aantasten. Dit laatste gebeurt vooral wanneer het koraal onder stress staat doordat het bijvoorbeeld blootstaat aan een te hoge of te lage temperatuur. Dit is dus eigenlijk wat ook bij de mens gebeurt. Alles bij elkaar lijkt het koraal behoorlijk op het menselijk lichaam waar ‘goede’ bacteriën ons tegen slechte bestand maken. Dat is dan ook precies wat Forest Rohwer doet: hij gebruikt de koralen om al deze interacties te bestuderen om vervolgens te kijken of het ook bij de mens zo werkt.

 

van internet: vissen voeden zich met algen

Het blijkt nu dat overbevissing een enorm probleem vormt voor de koralen. Koralen leven niet alleen in symbiose met specifieke algen, maar worden ook door gewone macroscopische zee-algen bedekt. Nu zorgen normaal gesproken de vissen ervoor dat deze algen weggegraasd worden. In het geval van overbevissing raken de koralen verstikt door de ongelimiteerde groei van de algen. Het lijkt erop dat deze macroscopische algen met hun fotosynthese zoveel suikers produceren dat de microben uitbundig groeien en ziekten veroorzaken bij de koralen. De koralen sterven af, de algen groeien nog meer en deze ziekte en de microben breiden zich uit. Het water wordt troebel en er schijnt geen weg meer terug te zijn. Op het moment is het grootste gedeelte van de koraalriffen zwaar getroffen, zo’n dertig procent van de koraalriffen is verdwenen, en 50 procent is zwaar bedreigd en zal het komende decennium waarschijnlijk verdwijnen.

 

Behalve overbevissing onderkent men al langer het probleem van de opwarming van de Aarde en haar oceanen. De koralen leven binnen nauwe temperatuurgrenzen. Zodra de temperatuur licht stijgt verliezen ze hun symbiotische algen en verbleken. Dit is de hoofdoorzaak van de dood van koralen. Toch kunnen ze zich van het verbleken herstellen en opnieuw zoöxanthellen opnemen. Het lijkt erop dat de koralen zelfs een ander soort algen kunnen opnemen die beter bestand zijn tegen hogere temperaturen; een echte aanpassing dus aan het veranderende klimaat. We zijn gewend deze ecosystemen te zien als zeer gevoelig voor iedere verandering, maar ze zijn al honderden miljoenen jaren oud, en het is waarschijnlijk dat ze zich kunnen aanpassen als we ze de tijd geven. Wat we moeten hopen is dat ze zich veel makkelijker blijken te kunnen aanpassen dan we tot nu toe konden waarnemen.

 

Jason de Caires Taylor maakte in Cancun, Mexico, een prachtige installatie onder water om de aandacht van toeristen te vestigen op de koralen en om de koralen te laten groeien op zijn beelden.

 

 

Nog meer gefladder

Na de koolwitjes van vorige week, zag ik al enige dagen deze prachtige koninginnenpage in de tuin en kon hem gisteren uiteindelijk fotograferen. Hij komt in heel Europa voor, maar ik had hem nog nooit eerder gezien.

Augustus 2010

Positieve geluiden

Het ligt er maar aan wie je volgt, maar als ik zo de artikelen bekijk die via Twitter binnenkomen is het veelal slecht nieuws: de bijensterfte, uitsterving van diersoorten ofwel de zesde massa-extinctie, wel of geen verbod op de walvisvangst, gesteggel tussen atheisten en gelovigen en in de politiek, de crisis, de olieramp in de golf van Mexico (om niet te spreken van de situatie in Nigeria), en nu vanmorgen de uitsterving van de mens:

Frank Fenner verwacht dat de mens binnen 100 jaar zal uitsterven. Hij zegt: “De homo sapiens zullen uitsterven, misschien zelfs binnen honderd jaar. Niet alleen de laatste mens verdwijnt van de aardbodem. Veel andere dieren ook,” vertelt Fenner. “Het is een onomkeerbare situatie. Ik denk dat het te laat is.”

Voor de biodiversiteit is er echter goed nieuws. Al eerder schreef ik over de koralen en

Van internet: Hippocampus bargibanti

de biodiversiteit in het algemeen. Koralen zijn erg gevoelig voor lagere en hogere temperaturen die verbleking van het koraal kunnen veroorzaken: de symbiotische algen verlaten het koraal dat daardoor afsterft. Het blijkt nu dat, tenminste in bepaalde gebieden van de Caraïbische zee, de koralen die zich aan de rand van een rif bevinden zich heel goed kunnen aanpassen aan klimaatveranderingen. Pandolfi, een van de auteurs van het artikel in Science, toont aan dat waar er een sterke beweging in de omstandigheden van het milieu is er vreemde evolutionaire veranderingen te zien zijn. De koralen evolueren als het ware naar andere ‘morfo-soorten’ (De koralen zijn alleen morfologisch bestudeerd, niet genetisch). Dit gegeven zou de natuurbescherming beter moeten bekijken. Er wordt namelijk teveel gelet op de hoeveelheid soorten, of op een groot aantal unieke soorten binnen een gebied. Er moet ook meer gekeken worden naar de randen van een gebied, de ‘eco-margins’, daar kunnen soorten evolueren die beter bestand zijn tegen extreme omstandigheden. Dit gegeven zou dus beter bestudeerd moeten worden in alle ecosystemen die men wil beschermen. Sommige wetenschappers geloven er niet veel van, omdat de klimaatveranderingen te snel zouden gaan om evolutie een rol te laten spelen.

Van internet: Hippocampus bargibanti

De plaatjes zijn van het koraal Muricella met in beide gevallen eenzelfde soort zeepaardje (Hippocampus Bargibanti).

Uit Scientias en NewScientist

De zesde massa-extinctie

Gisteren werd er bericht dat dit mooie fuutje uit Madagascar (Tachybaptus

Van internet: Tachybaptus rufolavatus

rufolavatus) uitgestorven is. Het werd al sinds 1999 niet meer waargenomen. In verband met het tegenwoordige uitsterven van vele dieren wordt gesproken over de zesde massa-extinctie. Een massa-extinctie heeft plaats wanneer er meer soorten verdwijnen dan dat erbij komen en wordt gekenmerkt door het verdwijnen van macroscopische levensvormen, zowel planten als dieren. De biodiversiteit daalt, ook wanneer de biomassa grotendeels gevormd wordt door micro-organismen.

In het kader van dit jaar van de biodiversiteit schreef ik eerder een serie berichten over koralen (Deel 1, 2, 3 en epiloog).  Gedurende de vijf massa-extincties uit de prehistorie zijn de koralen meerdere keren verdwenen, en pas na miljoenen jaren weer aangegroeid. De perioden zonder koralen worden ook wel rifgaten genoemd en hingen toen samen met een plotselinge stijging van CO₂. Ook nu zien we een bedreiging voor de koraalriffen die slecht gedijen bij de hogere temperaturen en het snel gestegen CO₂. De symbiose van de koralen met algen wordt verstoord; de koralen verbleken en sterven. Ook in dit verband wordt er gesproken van de zesde massa-extincitie.

Van internet: de vijf benoemde verticale lijnen geven massa-extincties aan. De zwarte vierkantjes geven globale rifgaten aan en de baksteentjes staan voor uitbundige groei van koraalriffen.

Deze zesde massa-extinctie zou veroorzaakt worden door de mens; door de vernietiging van het natuurlijke habitat, de jacht, de verspreiding van exotische predatoren en ziekten en door klimaatverandering. In 2004 lag de uitsterving rond de 100 tot 1000 soorten per miljoen soorten per jaar. Een situatie die in de buurt komt van elk van de vijf voorgaande massa-extincties. In alle voorgaande extincties is in totaal zo’n 98% van de soorten uitgestorven. Uitsterving hoort blijkbaar bij evolutie.

Uit wikipedia

Er worden elk jaar veel nieuwe soorten ontdekt, (zie ook National Geographic van gisteren) maar er wordt gewaarschuwd dat dit geen nieuw geëvolueerde soorten zijn. Ze worden nu pas ontdekt door de mens en vormen dus geen tegenbalans voor de waargenomen uitgestorven diersoorten.
De International Union for Conservation of Nature (IUCN) bepaalt nu of het voor een soort die met uitsterven bedreigd is de moeite loont om die te beschermen. Het is een dilemma, want gaat het om een soort die al lang niet meer is waargenomen dan loopt men het risico geld te verkwisten dat anders besteed kan worden aan een andere bedreigde soort. Het is ook moeilijk om zeker te zijn dat een soort uitgestorven is. Het is voorgekomen dat soorten waarvan men al jaren dacht dat ze uitgestorven waren toch weer waargenomen werden, de zogenaamde Lazarus-soorten. Er wordt dan een afweging gemaakt tussen de kosten voor bescherming en de kosten van een exploratie van het habitat om de soort als uitgestorven te kunnen verklaren. Experts waarschuwen dat we de strijd om de bescherming van soorten aan het verliezen zijn.

Uit: CommonDreams.org, Guardian en Nature
Zie ook links onderaan deze pagina: Mass extinction underway.
TEDtalk: Brian Skerry reveals ocean’s glory and horror.

Biodiversiteit in de oceaan (epiloog)

Van internet: ‘Great Barrier Reef’ Australie

In deel 1 wordt door Sylvia Earle een oproep aan alle bloggers gedaan om over het leven en de biodiversiteit in de oceaan te bloggen. In deel 2 en 3 werd voornamelijk geschreven over een expeditie van Naturalis naar de Duizend Eilanden bij Jakarta om de koraalriffen te onderzoeken. Deze interessante expeditie vond plaats in 2005. Deel 2 behandelt voornamelijk het fenomeen van bleaching of koraalverbleking en deel 3 trekt voorlopige conclusies over de gezondheid van de koraalriffen bij Jakarta.

In deze epiloog worden de laatste wetenschappelijke resultaten nog eens op een rij gezet. De informatie is afkomstig van ScienceDaily. Dit populaire on-line journal publiceerde in Januari en Februari  2010 nog meer over de koraalriffen.

Een aantal feiten over koraalriffen

• Een korraalrif bestaat uit dunne lagen calciumcarbonaat die gedurende duizenden jaren door miljarden diertjes, de zachte koraalpoliepen, afgezet zijn.
• Koraalriffen zijn de meest diverse ecosystemen en geven behuizing aan wel 25% van de tot nu toe bekende zeedieren, waaronder 4000 soorten vis, 700 soorten koraal en duizenden planten en andere dieren.
• Koraal maakt al zo’n 400 miljoen jaar deel uit van het leven op Aarde.
• Het grootste rif is ‘The Great Barrier Reef’, langs de noordoostkust van Australie en met een lengte van 2.300 km is het het grootste natuurlijke fenomeen dat er bestaat.
• Koraalriffen beslaan slechts minder dan 0,25% van de zee maar bieden leven aan meer dan 25% van de vissoorten.
• Ze bieden aan de kusten bescherming tegen stormen en vormen een bron voor grote toeristenindustrieën.

Van internet: Papegaaivis

In beschermde koraalgebieden kan na hevige koraalverbleking weer herstel plaatsvinden in vergelijking met gebieden die niet beschermd worden. Deze reserves worden beschermd tegen visserij en baggeren. De papegaaivis bijvoorbeeld is erg belangrijk voor het wegeten van bodemplanten, waardoor de koralen weer ruimte krijgen.
Het grootste probleem is hoe dan ook van globale aard. Het kooldioxide (CO₂) zorgt voor opwarming van de Aarde en dus ook van de oceanen, waardoor de koralen hun symbiontische algen kunnen verliezen, en afsterven. Ten tweede veroorzaakt een verzuring van het water dat de capaciteit van koralen om hun skelet te vormen vermindert. Ook al zouden we CO₂ –emissie nu stilleggen dan zouden voorlopig de gevolgen ervan nog lang doorwerken.

Er wordt nu onderzoek gedaan in de Pacific waar regelematig el Niño huishoudt. Deze

Van internet: koraalrif

bruske opwarming heeft desastreuze gevolgen voor de atmosfeer en de oceanen, maar de koralen die daar leven schijnen toch te kunnen herstellen, terwijl koralen uit andere gebieden dat misschien niet zouden kunnen. Er wordt nu onderzocht of er biologische verschillen zijn tussen deze verschilllende koralen, die zouden kunnen aangeven waarom sommige koralen resitenter zijn.

Professor Peter Mumby zegt: “Koraalriffen zijn de grootste levende structuren op Aarde en herbergen de grootste biodiversiteit op de planeet. De koraalriffen konden voor honderden duizenden jaren gedijen in een bepaalde omgeving, maar de klimaatveranderingen zijn te snel voor de riffen om zich daaraan aan te passen.”

Kennislink: El Niño van 350.000 jaar geleden terug te vinden in koralen.

 

 

Een Youtube over de laatste wetenschappelijke ontdekkingen betreffende de mogelijke aanpassingen van koralen aan warmer water.

 

Update 06.05.2010: Een interessante update over de situatie van de oceanen. Jeremy Jackson: How we wrecked the oceans, op TEDtalks.

Biodiversiteit in de oceaan (deel 1)

Een serie van drie blogs over de biodiversiteit in de oceanen. Deel 2 en 3 vertellen over een expeditie van Naturalis naar de koraalriffen bij Jakarta. De oceanen bedekken voor 70% de oppervlakte van de Aarde. Het is ook voor het leven op land van belang dat de oceanen gezond blijven. Dit eerste deel geeft een overzicht van de problemen ten aanzien van de onderzeese biodiversiteit met prachtige films.

Sylvia Earle, TED prize winner in 2009
In haar lezing vertelt ze over de toestand waarin onze oceanen vekeren. Jacques Perrin, Jacques Cousteau en Rachel Carson konden zich 50 jaar geleden niet voorstellen dat de zee van Eden ons zo snel naar het verloren Paradijs zou brengen. Van de grote vissen is 90% opgegeten, 50% van de koraalriffen is verloren gegaan, en er is een mysterieuze vermindering van zuurstof  in sommige delen van de Stille Oceaan.

Onze kinderen zullen zich afvragen waarom we niets deden toen er nog tijd voor was. Het moet toch mogelijk zijn intelligentie bij de mens te vinden. De meeste zuurstof wordt door de oceaan geproduceerd en het grotste deel van kooldioxide wordt er door micro-organismen geabsorbeerd. Van al het leven op Aarde leeft 97% in de zee. Nu we weten dat we een probleem hebben kunnen we er iets aan doen, maar er is niet veel tijd meer. We hebben te maken met globale opwarming en de verzuring van het zeewater als gevolg van de toename van kooldioxide. Dat is slecht nieuws voor de koraalriffen.

Gelukkig verkeert de helft van de koraalriffen nog in goede staat, 10% van de vissen leeft nog, maar toch kan in 50 jaar dit alles verloren zijn. Inmiddels zijn er meer dan 4000 regio’s van de oceanen beschermd gebied verklaard, maar het is slechts 0,8% van het totale zeeoppervlak. De komende 10 jaar kunnen weleens de belangrijkste voor de komende 1000 jaar zijn. Sylvia roept iedereen op, om ook via het web, hun stem uit te dragen en de mensen gevoelig te maken voor het probleem. Wij bloggers kunnen haar helpen. Hier volgt haar lezing.

http://video.ted.com/assets/player/swf/EmbedPlayer.swf

Naar TED

Coral Reefs and climate change, a message for Copenhagen
In dit filmpje dat getoond is in Kopenhagen vertelt een meisje uit de toekomst over de verloren koraalriffen. Vreemd dat aangezien wat er op het spel staat de Kopenhagentop zo een mislukking was.

Er bestaat ook een langere versie op Vimeo

 
Met dank aan Charles Fransen van Naturalis.

Lees ook mijn blog over overbevissing

Links uit de reacties:  
David Gallo ‘onderwaterverbazing’ op TED
Océans, film van Jacques Perrin die net is uitgekomen, een prachtige site om op rond te kijken.
Evodisku (Tsjok45): Koraal, koolzuur, biodiversiteit