Een circulaire economie

Het is een droom, een circulaire economie. Het idee is biologisch materiaal in te zetten voor consumptieartikelen, het daarna te recyclen en te hergebruiken totdat het weer biologisch afgebroken kan worden. Ook het hergebruik van niet-biologisch materiaal zou gerecycled moeten worden om zodoende geen deel uit te maken van de biosfeer. Dit laatste proces is geïnspireerd op de biologische wereld waarin alles biologisch afbreekbaar is.

Tot nu toe is ons consumptiesysteem deel van een lineair proces. Dit betekent gebruik van eindige bronnen als olie voor het vervaardigen van wegwerp consumptiemateriaal dat daarna op stortplaatsen of in verbranders eindigt. Beperken we ons tot plastic dan zien we dat nu (juni 2014) slechts 12% van het plastic gerecycled wordt, 38% eindigt op stortplaatsen en 50% wordt verbrand en als energiebron gebruikt voor centrales (Waste Management World) , zie ook voorgaande blogbericht). Vooralsnog overstijgt de productie en consumptie van wegwerp materiaal de capaciteit van recyclen. Niet alleen is dit een lineair proces, het vaak giftige of anderszins schadelijke materiaal komt ook nog eens terecht in de biosfeer. Dit lineaire proces is dus voor 100% van het plastic nog steeds van kracht. Al het nieuw geproduceerde plastic blijft voor 50% als zodanig blijft bestaan, de rest wordt verbrand.

Het moet ook duidelijk onderstreept worden dat bij het recyclen van plastic er geen sprake is van waarlijk recyclen. Er wordt namelijk op grote schaal wegwerpplastic geproduceerd. Dit is het zogenaamde ‘virgin’ plastic dat essentieel lijkt te zijn voor de vervaardiging van plastic flessen. Na gebruik en als het zogenaamd gerecycled wordt (in 12% van de gevallen), worden er andere producten van gemaakt zoals plastic tafels en stoelen. Er is dus eigenlijk helemaal geen sprake van recyclen maar van ‘downcyclen’.

Nu verschijnen er dagelijks artikelen van wetenschappers of bedrijven die in staat zijn bijvoorbeeld het CO2 uit de atmosfeer direct om te zetten in plastic of uit biologisch afval als tomatenschillen plastic te vervaardigen. Dit nieuws wordt altijd triomfantelijk gebracht, we hebben immers geen olie meer nodig en we halen ook nog eens CO2 uit de atmosfeer. Toch maakt het naar mijn idee weinig uit voor de toename van plastic objecten en afval of deze nu gefabriceerd worden uit gassen uit de atmosfeer, tomatenschillen of olie. Het blijft een toename van plastic zolang er nog stortplaatsen bestaan. Dat is niet wenselijk. Deze bedrijven en wetenschappers kunnen zichzelf daarmee een ‘groen’ label opplakken, maar dat verdienen ze eigenlijk niet. Ze lopen vooruit op het feit dat olie en andere grondstoffen opraken, maar de producten die ze willen maken zijn zeker niet ‘groen’ te noemen.

Hoewel het idee van een circulaire economie reeds zo’n 30 jaar geleden intrede deed is er nog weinig aan gedaan dit te concretiseren. Wanneer men het heeft over ‘circular economy’, dan betreffen de voorbeelden vaak het effectief recyclen van voedselresten en het omzetten daarvan in biogas. Dit is natuurlijk een mooi streven, maar betreft niet het probleem van plastic. De wil om van ‘zero waste to landfill’, ofwel naar ‘nul afval naar stortplaats’ te gaan is er blijkbaar wel, maar het moet ook economisch haalbaar zijn. Het is niet genoeg schoon grond- of oppervlaktewater of schone oceanen en stranden te willen bereiken, ofwel de intrinsieke waarden van de natuur te willen behouden, maar ons systeem vereist dat het economisch rendabel is. Dit betekent vaak dat overal een prijskaartje aan gehangen wordt. Een ecosysteem kan nu ook al uitgedrukt worden in geld. De schade van plastic aan de oceanen wordt geschat op 13 miljard dollar en men denkt dat dit een onderschatting is. De vraag is of het uitdrukken in geld niet de intrinsieke waarde die wij hechten aan schone zeeën en stranden bijvoorbeeld, tenietdoet. Volgens George Monbiot bestaat er het risico dat diegenen met macht uiteindelijk, op basis van de economische waarden, beslissen wat er met onze natuurgebieden gebeurt.

Hier volgt een bijna anderhalf durende lezing van George Monbiot, die, na een fervent milieu-activist te zijn geweest, nu boeken schrijft over het milieu en de mogelijkheid beschrijft door introductie van wilde dieren in onze ‘tamme’ en kale ecosystemen gezondere ecosystemen te creëren. In deze lezing beschouwt hij de risico’s van de politieke en economische dominantie van het gebied dat van oudsher bij linkse groene partijen hoorde. Het is een bijzonder interessante lezing die dateert uit mei 2014 en dus zijn laatste beschouwingen vertegenwoordigt.

 

Plastic afval, we zitten ermee

Er bestaat bijzonder veel informatie op het net over plastic, de vervuiling door plastic afval en het product als bron voor recycling. Er is al zo lang door mensen aan gewerkt en gestudeerd dat het onmogelijk is daar een beknopt verhaal over te houden. Al zoekende kom je heel wat informatie tegen. Eén artikel van 20 juni 2014 uit Waste Management World beschrijft hoe in Europa slechts 12% van het plastic gerecycled wordt en nog steeds 38% naar stortplaatsen gaat omdat er niet genoeg capaciteit zou zijn al het plastic te recyclen. Uit de resterende hoeveelheid wordt energie opgewekt voor centrales. Deze percentages zijn zeer verontrustend. Stortplaatsen zijn ecologische rampen, ze produceren methaan-gassen en ook al wordt de bodem ervan afgeschermd van het omliggende terrein, dan vinden er nog lekkages plaats die de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater verontreinigen. Dat het percentage voor recycling zo laag ligt is nogal ontmoedigend voor de brave burger die zijn plastic afval netjes scheidt van de rest.

Recycling van plastic is eigenlijk een verkeerde term want de cirkel is niet compleet. Het wegwerpplastic zoals flessen, plastic zakken en wegwerp-picknick artikelen wordt omgesmolten tot andere producten zoals plastic stoelen en tafels. Er worden dus bijvoorbeeld niet opnieuw flessen van gemaakt maar andere producten. Recyclen van plastic kost veel meer energie dan het recyclen van andere afvalproducten zoals glas en metaal omdat het plastic onder hoge temperaturen gedepolymeriseerd dient te worden om er vervolgens pellets van te produceren die opnieuw gebruikt kunnen worden. Er gaat ook een kostbare procedure aan vooraf van het sorteren van de verschillende soorten plastic en kleuren plastic tot het wassen ervan.

We zouden elk stuk plastic dat door onze handen gaat moeten beschouwen als een bron voor nieuwe plastic producten en zouden het zeker niet zomaar moeten dumpen bij ander afval of op straat of in de berm gooien.

De plasticindustrie benadrukt dat plastic folie zoals dat om onze groenten zit het voordeel heeft deze groenten langer vers te houden. Daarmee zouden we voorkomen ons voedsel te verspillen door het weg te gooien wanneer het zo snel bedorven is. Een in plastic verpakte komkommer roept weerstand bij de consument op, maar PlasticsEurope, een associatie van producenten van plastic ziet dit als een ecologisch verantwoorde verpakking omdat wij zodoende minder voedsel weggooien zegt een vertegenwoordigster in een interview (youtube). De supermarkten kunnen ze zo ook langer in hun schappen laten liggen.

Er wordt aan gewerkt het percentage gerecycled plastic te verhogen en men zou helemaal van de stortplaatsen af willen, maar daarbij gaat het over te bereiken doelen binnen 2020 of 2030. Dat is wel erg laat. Aangezien de plasticindustrie hoe dan ook op volle toeren blijft draaien om van olieproducten ons wegwerpplastic te maken is het waarschijnlijk dat we, als we al het wegwerpplastic zouden recyclen op de huidige manier, straks in een plastic wereld leven.

Hier volgt een 10 minuten durende TEDtalk uit 2011 van Mike Biddle over het recyclen van plastic.