(Zelf)portretten van Leonardo Da Vinci

In korte tijd zijn er twee portretten van Leonardo Da Vinci (1452-1519) tevoorschijn gekomen. De eerste vondst, van 18 februari 2009, betreft een olieverfschilderij dat bij een rijke familie uit Acerenza, in de provincie Potenza, Basilicata ontdekt werd. Op dit schilderij is de buste van Leonardo te zien met een gevederde hoed. Het schilderij zou ook door Cristofano dell’Altissimo geschilderd kunnen zijn, die ook het ‘Profiel van Leonardo’, dat in de Uffizi bewaard wordt, gemaakt heeft. Het werk moet nog bestudeerd worden voordat er meer duidelijk is. Nadat het werk schoongemaakt was, bleek echter dat op de achterkant, in spiegelschrift, volgens het handschrift van de Codex Atlanticus, ‘pinxit mea’ geschreven stond (‘door mij geschilderd’). Het zou dus een zelfportret moeten zijn.

28 februari maakte Piero Angela (de Italiaanse David Attenborough) in zijn uitzending ‘Ulisse’ bekend een portret van Leonardo gevonden te hebben. Deze tekening zit verborgen onder een tekst in de ‘codex over de vogelvlucht’ (uit 1505). In het onderstaande filmpje (in het Italiaans) laat hij zien hoe het gezicht (een zelfpotret?) tevoorschijn komt met behulp van computerbeelden. Eerst wordt de zwarte tekst weggehaald en daarna wordt de overgebleven kleur aangepast aan de achtergrondkleur. Het gezicht krijgt steeds duidelijker vorm wanneer de linkerwenkbrauw gespiegeld ook rechts geplaatst wordt en de lijnen van het gezicht aangescherpt worden. Het potret zou een jongere Leonardo kunnen zijn vergeleken met het zelfportret in Turijn, hier rechts afgebeeld.

Plaatje linksboven uit: http://www.adnkronos.com/IGN/Cultura/?id=3.0.3031077633
Plaatje rechtsonder uit: http://it.wikipedia.org/wiki/Leonardo_da_Vinci

Update 11.11.2009:

http://video.ted.com/assets/player/swf/EmbedPlayer.swf

Caravaggio, de eerste fotograaf.

David met hoofd van Goliath

Nieuw onderzoek wijst uit dat Michelangelo Merisi Caravaggio (1571-1610), 200 jaar voordat de fotografie uitgevonden werd, optische instrumenten gebruikte om zijn modellen te ‘fotograferen’. De 16de-eeuwse schilder, die beroemd is om zijn “chiaro-scuro” (licht-donker), gebruikte een heel arsenaal aan technieken die de basis vormen van de fotografie.

Dit is wat Roberta Lapucci, kunsthistorica en lerares aan de Studio Arts Centers International te Firenze, ontdekt heeft. Volgens Lapucci werkte Caravaggio in een doka en liet door een gat in het plafond het licht binnenkomen om zijn modellen te belichten. Dit beeld werd via een lens en een spiegel op het doek geprojecteerd. Het doek was behandeld met chemische stoffen die oplichtten en het beeld voor een half uur vasthielden. In het halfdonker maakte hij een schets met een mengsel van loodwit en chemische en minerale bestanddelen die ook in het donker zichtbaar waren. Hij schijnt daarbij ook gebruik te hebben gemaakt van fijngemalen vuurvliegjes, die in zijn tijd ook wel bij theaterproducties toegepast werden.

Deze theorie baseert zich op het feit dat de doeken van Caravaggio sporen van kwik zouten

De kruisiging van Petrus

bevatten; een zout dat op films gebruikt wordt. Hij maakte vooraf ook nooit schetsen van zijn onderwerpen. De mensen die hij schildert zijn vaak linkshandig, iets wat te maken gehad kan hebben met de spiegel. Een interessant detail is dat kwik giftig is voor het centrale zenuwstelsel; dit zou kunnen verklaren waarom de schilder zo’n heethoofd was en vaak ruzie had, voortvluchtig was en zelfs een tegenstander in een duel doodde (zie levensloop).

De ‘camera oscura’ of doka was al uitgevonden door Leonardo da Vinci, maar het was Caravaggio’s vriend, de natuurkundige Giovanni Battista della Porta, die hem uitlegde hoe hij deze techniek moest gebruiken.

Rembrandt van Rijn kwam met de “chiaro-scuro”-techniek in aanraking door Utrechtse schilders die in Rome de kunst geleerd hadden van Caravaggio.

Veel kunsthistorici hebben moeite met deze theorie, maar Lapucci benadrukt dat de ontdekking niets afdoet aan het genie Caravaggio. Al zijn werk kan gevonden worden op deze website.

Bron: La repubblica; Cosmos