Vijgen en Wespen

Een recente studie toont aan dat de vijgen wesp zich binnen 48 uur over 160 km kan verplaatsen. Veel vogels en andere dieren zijn afhankelijk van de vijg als voedsel. Het is daarom belangrijk dat de vijg zich in de tropische regenwouden staande houdt. Door de versnippering van de wouden als gevolg van kapping en landbouw, komen de vijgenbomen verder uit elkaar te staan, maar omdat ze voor bevruchting van deze snelreizende wesp afhankelijk zijn, kunnen ze toch goed overleven.

De vijgen wesp (fam. Agaonidae) is een klassiek voorbeeld van co-evolutie. De vijg en de

Van internet: uitvliegende vrouwtjeswespen

wesp zouden niet zonder elkaar kunnen bestaan. De relatie is zo nauw dat deze ook wel verplicht mutualisme genoemd wordt. De vijgenbloem is eigenlijk een bolletje (een syconium; hier kun je wat foto’s zien.) Het bevruchtte vrouwtje, dat vol met stuifmeel zit van een andere vijg, gaat door een gaatje van de holle bloem naar binnnen, waar zich de vrouwelijke bloemen bevinden. Deze bloemen worden met stuifmeel bevrucht en ze laat eitjes achter in de zaadknoppen. Dan sterft ze. Wanneer de eitjes uitkomen doen de larven zich te goed aan het groeiende zaad. Vervolgens ontpoppen de larven zich in volwassen wespen. De mannetjes paren met de vrouwtjes, terwijl deze nog zich nog in het cocon bevinden. Daarna kruipen de vrouwtjes de inmiddels rijpe vrucht uit waarbij ze pollen verzamelen van deze vijg. De mannetjes sterven, ze hebben immers geen vleugels. De vrouwtjes leven slechts 48 uur en binnen die tijd moeten ze een andere vijgenboom zien te vinden en bevruchten.

uit eigen archief: vijgenboom in de tuin (juni 2008)

Nu zijn deze wespen eigenlijk niet zo’n goede vliegers. Ze laten zich bij het uitvliegen opnemen door een luchtkolom en transporteren door de wind. Zodra ze een vijgenboom ruiken laten ze zich zakken tot dichtbij de grond en zoeken de bloemen op. De onderzoekers richtten zich op de Afrikaanse vijg (ficus sycomorus), die bevrucht wordt door de wesp ceratosolen arabicus, en volgden de bevruchting van 79 vijgenbomen over een smalle landstrook van 250 km. Het DNA van de bomen en van hun zaad werd getest. Zo konden ze de kruisbestoven zaden onderscheiden en ook de afstand bepalen waarover de wespen gevlogen hadden. De kortste afstand was 14 km en de langste 164 km.

De wespen zijn bijzonder klein. Dat zal ook wel de reden zijn dat ze door de wind getransporteerd kunnen worden. Het doet denken aan de verspreiding van pollen door de wind. Maar de wesp zorgt ervoor dat er maar weinig pollen geproduceerd hoeft te worden, dat dan ook nog eens precies op de juiste plant terecht komt. Tussen de knapperige pitjes van de vijg zitten heel wat wespenlijkjes, smakelijk eten!

In het korte filmpje hieronder licht David Attenborough de levenscyclus van de vijgenwesp toe:

Bron: ScienceDaily, Wikipedia